Help kinderen bewust worden van de maakbaarheid van hun brein

Kinderen worden niet geboren als een blanco blad. Belangrijke neurale verbindingen liggen bij hun geboorte al vast. Toch duurt het jaren voor kinderhersenen volledig ontwikkeld zijn. Die ontwikkeling wordt voor een groot deel mee bepaald door de invloed die ouders, leerkrachten, een tante, buur of voetbaltrainer hebben op kinderen.

Neuroplasticiteit is een moeilijk woord om te zeggen dat onze hersenen voortdurend nieuwe verbindingen maken in ons brein. Hierdoor kunnen we iets nieuw aanleren. Het betekent ook dat we ons brein kunnen trainen om bijvoorbeeld te zeggen “ik kan nog niet pianospelen” in plaats van “ik kan niet pianospelen” (zie ook de ‘growth mindset’-theorie van psychologieprofessor Carol Dweck).  

Maar hoe geef je kinderen goesting om hun brein te ontdekken en te trainen, zodat ze met meer veerkracht, zelfvertrouwen en leervermogen in het leven staan? En dat hoeft ook geen saaie biologieles te worden. Hieronder geven we 3 oefeningen om in de klas of aan de keukentafel te proberen.

Drie oefeningen voor in de klas of aan de keukentafel

1. Een actieve breinervaring: de snoepjestest 

Herinner je je de marshmallow test nog? Met die test wilden wetenschappers achterhalen of kinderen in staat zijn hun impulsen te onderdrukken en hun acties bewust te plannen. Wat beiden belangrijke functies van ons brein zijn. Bij TADA hebben we die test eens uitgeprobeerd op onze TADA-tieners. Het resultaat van dat experiment zie je in deze video.

Dit is ook een leuke oefening voor in de klas. Opgewonden en geboeid door de actieve leerervaring – en uitkijkend naar dat snoepje – zal de nieuwsgierigheid van de kinderen geprikkeld worden. Dit geeft jou de kans om hen uit te leggen hoe ons brein functioneert. Maar ook waarom het slim is om ons ‘reptielenbrein’ te leren beheersen door levenslange oefening. Zin om de oefening te organiseren in je klas? Download hier de volledige uitleg.

2. Een zinvolle les opsteken: vertel een verhaal

Mensen zijn verhalenvertellers en in verhalen zitten vaak belangrijke lessen. Probeer je kinderen daarom via een boek, een film, podcast of theaterstuk regelmatig een boeiende boodschap over te brengen. Als het verhaal je kind aanspreekt, is de kans groot dat hij of zij de onderliggende moraal – toch voor een tijdje – gaat onthouden. Kinderen beslissen namelijk zelf welke lessen ze zinvol vinden om te onthouden en welke niet. 

De Italiaanse film La vita è bella is bijvoorbeeld de moeite om met tieners te bekijken. Deze film toont hoe je je geluksgevoelens voor een stuk zelf in de hand hebt door bewuster om te gaan met je brein en je gedachten. Het Joodse hoofdpersonage uit de film heeft alle recht om ongelukkig te zijn nadat hij met zijn zoontje in een naziconcentratiekamp belandt. Toch slaagt hij erin om ondanks alle horror te focussen op de vrolijkheid in zijn leven. Bij onze TADA-alumni bleek deze film dé ideale insteek om met tieners te spreken over de kracht van positief en constructief denken. En dat in de plaats van te blijven hangen in negatieve emoties, wat van nature gemakkelijker is.

3. Positieve emoties opwekken: korte oplossingsgerichte oefeningen 

Iedereen ziet kinderen graag gelukkig. We willen dat ze zich goed voelen in de wereld vol met mogelijkheden, zodat ze openstaan om nieuwe dingen te leren. Als ouder of leerkracht speelt je eigen gedrag een grote rol in de ontwikkeling van jongeren. Kinderen doen volwassenen nu eenmaal graag na. Gelukkig zijn er trucs die jij kan toepassen wanneer je zelf een mindere dag hebt. Deze oefeningen kan je in de klas of thuis toepassen om te werken aan optimisme en een positieve energie.

• Doe een actieve oefening. Dit kan een korte wandeling in de buitenlucht zijn of een ademhalingsoefening, een fysiek opkikkertje. Want hierbij komen stoffen vrij in onze hersenen die ons nieuwe energie geven.
• Creëer positieve rituelen.  Organiseer bijvoorbeeld elke vrijdag met je gezin, of in de klas, een plechtig moment (met een lekker hapje of drankje). Hierbij krijgt iedereen spreektijd om te vertellen waar hij of zij de afgelopen week fier op was. Of doe een “complimentenrondje”! Laat de kinderen in de klas aan elkaar vertellen wat ze knap vonden aan de andere leerlingen deze week. Wat hebben zij goed gedaan? Positief roddelen over anderen is bijzonder fijn. En horen wat je zelf goed gedaan hebt, geeft je zelfvertrouwen een boost.

Als kinderen ‘vast’ zitten, gun ze dan tijd

Tot slot nog een afrader. Als kinderen vastzitten of blokkeren in bepaalde oefeningen, gun ze dan tijd. Onze grijze hersenmassa is geen machine die we zomaar kunnen programmeren zoals we willen. Wanneer kinderen negatieve emoties ervaren, zeg dan niet “dat ze niet droevig moeten zijn”, of “wat positiever moeten denken”. Net als jij krijgen ze dit advies niet graag. 

Probeer in plaats daarvan te luisteren naar hun negatieve gevoelens, zonder mee te gaan in hun geklaag. Erken hoe ze zich voelen en help hen om oplossingen te vinden door vragen te stellen als ‘wat zou je kunnen helpen om je beter te voelen?’ 

Constructiever leren denken betekent niet dat je je ongemakkelijke gevoelens moet negeren. Wel is het belangrijk om kinderen te leren inzien dat een boos of verdrietig gevoel maar een stukje van henzelf is. Het is een gevoel dat ook weer verdwijnt. Probeer negatieve gevoelens daarom zo concreet mogelijk te benoemen. Bijvoorbeeld: ‘ik ben zo boos dat ik even niet meer helder kan denken’. Daardoor worden de emoties kleiner en kan je gerichter zoeken naar een oplossing. ‘Wat kan je helpen om je hoofd weer op te klaren

Meer weten?

Er zijn bijzonder veel interessante bronnen die je kan raadplegen als je je kinderen wil leren om hun brein te ontdekken. Of als je hen wil helpen om positiever te leren denken. Een greep uit het aanbod: 

• De breinschool is een club leerkrachten uit Nederland die als motto hebben ‘geluk begint in ons brein’. Ze bieden gratis leerboeken aan.
• Ben Furman, van het International Solution Focus Network (SFIO), deelt in zijn boeken en op zijn website diverse tips over oplossingsgericht werken met kinderen.
• Thehappyselfjournal is een dagboek voor kinderen om positieve gewoontes te ontwikkelen. 
• Nieuwsgierig geworden naar het brein? Het Tienerbrein van Jelle Jolles bespreekt dertig neuropsychologische inzichten die iedere volwassene zou moeten hebben om een tiener te begrijpen en hem of haar zich te laten ontplooien
• Hierbij nog een video voor kinderen die uitlegt hoe ons brein werkt – al kennen ook wij geen Nederlandstalige video die het concept van het ‘reptielenbrein’ en ‘mensenbrein’ helder aan bod laat komen. Jij wel? Mail ons!